TERMIN / STICHWORT	PRZYKŁAD / BEISPIEL	DATA / DATUM
A
ABKLACZ- ( D ) - usterka w procesie drukowania polegająca na lustrzanym odbiciu rysunku na odwrotnej stronie znaczka powstający w dwóch przypadkach: a) gdy maszyna drukująca pracuje bez papieru i farba nakłada się na podkład (obciąg), z którego następny arkusz "odbiera" rysunek z obu stron, przy czym rysunki pokrywają się dokładnie, b) gdy na jeszcze mokry arkusz nakłada się następny, jednak odbitka może wtedy być przesunięta.		01.01.2006 r.
AKCEPT- ( D ) - (termin przyjęty w filatelistyce) wzór (projekt) arkusza drukowego, arkusza sprzedażnego, sektora lub pojedynczego znaczka, zatwierdzony do druku przez właściwy urząd.		23.08.2021 r.
ARKUSIK- ( D ) - forma wydawnicza znaczków, nie będąca blokiem, zawierająca nie więcej niż 16 znaczków.		25.08.2021 r.
ARKUSZ PERFORACYJNY- ( D ) - arkusz o wielkości zależnej od możliwości technologicznej perforowania, zawierający co najmniej jeden sektor albo cały arkusz drukowy		31.01.2006 r.
B
BLOK- ( D ) - forma wydawnicza znaczków pocztowych zawierająca nie więcej jak 8 znaczków, w tym co najwyżej cztery znaczki jednego rodzaju, obramowanych - co najmniej z dwóch stron - marginesem opatrzonym napisem, rysunkiem, obrazem, znakiem graficznym stosownym do okazji (okoliczności) wydania. Ze względu na nie zakończoną dyskusję w polskich kręgach filatelistycznych nt. "definicji bloku", definicja przyjęta w Podręczniku odbiega od definicji bloku zawartej w Encyklopedii Filatelistyki. Sprecyzowanie czy dane wydawnictwo jest albo nie: blokiem, arkusikiem, arkuszem, nastąpiło w sposób przedstawiony na schemacie.		02.01.2006 r.
BŁĄD- ( D ) - pomyłka projektanta bądź emitenta, zwłaszcza faktograficzna, merytoryczna, językowa; nie mieści się on w pojęciu makulatury.		20.11.2018 r.
C
CZWOROBLOK (czwórka) - ( D ) - cztery nierozerwane znaczki pocztowe o jednakowym rysunku. Nie należy mylić z nierozerwanym pionowym, albo poziomym paskiem czterech znaczków.		16.01.2006 r.
D
DATOWNIK - ( D ) - określony normą zakładową stempel pocztowy z nazwą urzędu pocztowego, kalendarzem datownika i cechą identyfikacyjną datownika. Użyty jako kasownik znaczków lub całostek pocztowych, poświadcza umowę zawartą pomiędzy klientem i pocztą na opłacone usługi pocztowe. Uwierzytelnia czas i miejsce nadania, przeładunku lub odbioru przesyłki. Stanowi indywidualne wyposażenie urzędnika pocztowego. Rozróżniamy datownik urzędu pocztowego (il.1), ambulansu (il.2), maszyny frankującej (il. 3) oraz datownik okolicznościowy (w tym, datownik okolicznościowy pierwszego dnia obiegu).		02.01.2006 r.
DRUK FAZOWY - ( D ) - kolejne formy poszczególnych wyciągów barwnych wydrukowane na podłożu.		02.04.2006 r.
E
EGUTER - ( D ) - lekki cylinder obciągnięty sitem (il. 1), umieszczony w końcowej części sita maszyny papierniczej z sitem płaskim (il. 2), służący do wyrównywania powierzchni papieru, a także do wytłaczania w wilgotnej masie papieru znaku wodnego. W celu uzyskania znaku wodnego na sito egutera nalutowuje się wzory (il. 3), które wyciskają z odpowiednich miejsc formowanej wstęgi papieru pewną ilość włókien. Działanie ustawionych za eguterem skrzynek ssących uniemożliwia ponowne wyrównanie zagęszczenia włókien. Zatem, w miejscach wyciśniętych przez wzory uzyskuje się warstwę włóknistą cieńszą, a więc bardziej przejrzystą aniżeli pozostałe części powierzchni papieru.		15.03.2006 r.
F
FORMA - ( D ) - w Podręczniku, oznacza obraz układu elementów drukujących przeniesiony na zadrukowywane podłoże. W zapisie, liczba rzymska nie stanowi o kolejności jej użycia, lecz jest wyłącznie jej wyróżnikiem.		16.01.2016 r.
FORMAT ZNACZKA - ( D ) - wielkość, kształt znaczka (trójkątny, prostokątny, kwadratowy, itp.). Niewłaściwe określenie szerokości i wysokości pola znaczka.		16.01.2006 r.
K
KARTKA POCZTOWA - ( D ) - karta wykonana ze sztywnego papieru z nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej opatrzonym napisem zawierającym wyrazy "Polska", "Rzeczpospolita Polska" lub "Poczta". Zatem, w myśl przepisów prawa, jest nią kartka pocztowa a); nie jest - kartka b).		19.03.2011 r.
L
LISTWA OCHRONNA - ( D ) - element drukujący o różnej szerokości, wykonany bezpośrednio w formie drukowej lub z linii ze składu drukarskiego, którego celem jest zabezpieczenie brzegów formy przed szybkim zużyciem. Ułożenie listwy jest z reguły (chociaż nie zawsze) prostopadłe do kierunku drukowania. Stosowana w technice typograficznej, zazwyczaj w produkcji dużych nakładów.		03.05.2009 r.
LISTWA ZGARNIAJĄCO-ROZPROWADZAJĄCA - ( D ) - dodatkowy element kreskowy drukujący w postaci paska, umieszczony w formie typograficznej (kliszy chemigraficznej, sterotypie, galwanostereotypie itp.) mający za zadanie równomierne rozprowadzenie farby po powierzchni formy drukowej, zabezpieczający doprowadzenie odpowiedniej ilości farby do prawidłowego wydrukowania wizerunku każdego znaczka znajdującego się na formie.		03.05.2009 r.
M
MAKULATURA - ( D ) - to wszystkie usterki widoczne gołym okiem, wymienione w PrPN-T-85007 oraz wewnętrznej "Instrukcji w sprawie dokonywania odbioru ilościowo-jakościowego znaczków ...". Makulatura, niezależnie od tego jaką drogą znalazła się na rynku filatelistycznym, czy dostała się ona do obiegu poprzez okienko pocztowe czy też w sposób bardziej lub mniej legalny, którego ustalenie z perspektywy czasu jest najczęściej niemożliwe, jest pełnoprawnym obiektem filatelistycznym i posiada niewątpliwy filatelistyczny aspekt badawczy.		16.10.2018 r.
MARGINES WEWNĘTRZNY (mw)- ( D ) - poziomy lub pionowy pas przechodzący przez całą szerokość lub wysokość arkusza drukowego albo sprzedażnego. Występuje często z napisami, znakami markacyjnymi lub rzadziej ilustracjami.		16.01.2016 r.
MARGINETKA- ( D ) (zecerska nazwa - główka) - przedwojenna nazwa części składowej formy typograficznej, oddzielnie odlewana stereotypowo, stanowiąca najczęściej liczby rozrachunkowe arkusza znaczków; a) wydruk, b) odlew stereotypowy.		14.10.2020 r.
METAMERIA BARWY- ( D ) - zjawisko polegające na różnym odbiorze barwy tej samej substancji barwiącej (np. zawartej w farbie) uzależnionym od rodzaju światła (temperatury barwowej), w którym substancja barwiąca jest oglądana. Na il. 2 - zn. nr 1347 w świetle o temperaturze barwowej 5500-6500K; na pozostałych ilustracjach - w innych temperaturach barwowych.		22.10.2016 r.
MIĘDZYPOLE (m)- ( D ) - pustopole lub fragment marginesu wewnętrznego o długości lub szerokości jednego z boków zna-czka. Międzypole znajduje się pomiędzy dwoma znaczkami.		16.01.2016 r.
MIMOWOLNY ZNAK WODNY- ( D ) - znak wodny, którego powstania w procesie technologicznym nie zakładał zarówno producent, zamawiający papier, wydawca znaczka, jak i projektant znaczka. Na ilustracji - odwzorowanie zw IV.1 oraz znak wodny "trąbka", na którym widać znak mimowolny IV.I "siatka egutera".		03.05.2009 r.
MORA - ( D ) - niepożądane tło na negatywach lub diapozytywach rastrowanych, powstające przy fotoreprodukcji, a także komputerowej obróbce oryginałów rastrowanych, wskutek niewłaściwego nakładania na siebie punktów rastrowych, np. zn. 3704 i wiele innych.		21.02.2013 r.
N
NADKRAWANIE(RYCOWANIE) - ( D ) - przerwanie struktury materiału za pomocą noża krążkowego lub listwy nożowej na określoną grubość, jednak mniejszą niż grubość nadkrawanego materiału.		05.03.2013 r.
NADRUK - ( D ) - tekst naniesiony (za zgodą uprawnionej władzy) maszynowo lub ręcznie na znaczki w celu zmiany charakteru albo przeznaczenia wydania; także nadruk okolicznościowy. Nie należy mylić z przedrukiem.		04.12.2014 r.
P
PAPIER NIUANSOWANY- ( D ) - papier, w którym w trakcie jego produkcji dodano do masy papierniczej niebieskiego pigmentu lub barwnika (ultramaryny). Taki technologiczny zabieg ma na celu poprawę wizualnego efektu bieli papieru przez maskowanie żółtego odcienia. W UV papier ten nie świeci, w odróżnieniu od papierów z dodatkiem luminoforów.	Wiele znaczków, zwłaszcza z lat sześćdziesiątych, np. zn. 1333, 1008÷1037, 1132-37, ect.	04.01.2008 r.
PASER- ( D ) (znak pasowania) - ogólna nazwa różnych rodzajów elementów graficznych (znaków kontrolnych) umieszczanych na marginesach arkusza, przeznaczonych - niezależnie od stosowanej techniki druku - do pasowania i sprawdzania pasowania: wyciągów barw, form kopiowych, form drukowych, odbitek, występujący w postaci, linii, krzyżyków, kółek, prostokątów, itp.; także, do dokładnego przycinania, oznaczania formatu netto (te czasem są nazywane sznytami).-> rozdz. II.2		01.12.2020 r.
POŁYSK (GUMY, PAPIERU, DRUKU)- ( D ) wrażenie optyczne, które powstaje dzięki odbiciu i rozproszeniu światła na powierzchni gumy. Czynnikami mającymi wpływ na połysk są m.in.: a) współczynnik załamania światła, absorpcji, przezroczystości i charakteru powierzchni materiału, b) barwa i kształt powierzchni, c) siła i rodzaj światła (ukierunkowane lub rozproszone) oświetlającego oglądaną powierzchnię. O intensywności połysku gumy decyduje przede wszystkim współczynnik odbicia światła. Przyjęta skala połysku na znaczkach, to: silnie błyszcząca, błyszcząca, słabo błyszcząca, półmatowa, matowa. Połysk mierzy się połyskomierzem. By uzyskać poprawny rezultat pomiarowy, to: dla wysokiego połysku stosuje się niską geometrię pomiarów (kąt 20°), a dla powierzchni o słabym połysku, matowych, wysoką geometrię (kąt 85°), patrz normy: ASTM D 2457, DIN EN ISO 2813 i DIN 67530.	Połyskomierz	05.08.2017 r.
POSIANIE - (ang. missing dots)- ( D ) - wada występująca w drukowaniu wklęsłym. Wada ta wynika z braku kontaktu powierzchni podłoża drukowanego z farbą znajdującą się w kałamarzykach formy drukowanej, wskutek czego farba nie jest całkowicie przenoszona na podłoże drukowe i w tym miejscu nie zostają wydrukowane punkty rastowe. Ma to wpływ na odcień i intensywność barwy druku. Na występowanie "brakujących punktów" mają wpływ przede wszystkim: - odchylenia gramatury papieru; "brakujące punkty" występują przede wszystkim w miejscach (zwanych kraterkami), gdzie gramatura papieru jest niska, - niewłaściwe funkcjonowanie elektrostatycznego wspomagania druku ESA (Electrostatic Printing Assist). (Opracowano na podstawie: E. Martorana, H. Ziegler, F.W.A. Campo, H.- H. Juhe, "Przyczyny występowania (brakujących punktów) w drukowaniu wklęsłym". Przegląd papierniczy, grudzień 2006, str. 722-8)		16.11.2009 r.
POZYCJA ZNACZKA- ( D ) PRAWIDŁOWA POZYCJA ZNACZKA - pozycja, w której osoba patrząca na znaczek widzi poszczególne elementy rysunku i napisy w miejscach ustalonych w dokumencie wprowadzającym znaczek do obiegu.		12.05.2022 r.
PRZEDRUK- ( D ) - cyfry, znaki graficzne albo cyfry i znaki graficzne nadrukowane maszynowo bądź ręcznie na znaczku celem zmiany wartości nominalnej znaczka.		15.03.2006 r.
PUNKTURA- ( D ) - rodzaj znaku pasowania; przeznaczony do pasowania arkusza znaczków do perforówki. Występuje na marginesach (arkusza, sektora lub sektorów) w postaci cienkich skrzyżowanych linii, półksiężyca z kropką, kółka z kropką.		10.05.2022 r.
PRZYWIESZKA (L)- ( D ) - wyperforowane pole z napisami lub ilustracjami (najczęściej) stosownymi do okoliczności wydania, połączone bokiem do znaczka, (bok, którym jest połączona przy-wieszka i znaczek, mają równą wielkość) i zazwyczaj oddzielone od niego perforacją. Przywieszka jest ogłaszana w akcie normatywnym wprowadzającym dany znaczek do obiegu.		25.02.2022 r.
PUSTOPOLE (pp) - ( D ) - nie zadrukowane, wyperforowane pole w arkuszu sprzedażnym, najczęściej o formacie równym formatowi przylegającego znaczka albo jego połowy. Na pustopolach można spotkać wszelkiego rodzaju znaki: informacyjne, markacyjne, skale barw, wynikające z technologii produkcji.		16.01.2016 r.
R
RODZAJ ZNACZKA - ( D ) - zasadnicza jednostka klasyfikacji filatelistycznej, której desygnatami są określone zarządzeniem wprowadzającym znaczek do obiegu: wartość nominalna, rysunek i barwa znaczka. Z definicji wynika, np.: że pomimo tego, iż tym samym zarządzeniem (Min. P. i T. z 14.11.1946) wprowadzono do obiegu znaczki nr 364 - 366 o tej samej wartości nominalnej i jednakowym rysunku, to nie zaliczamy ich do tego samego rodzaju, gdyż mają inną barwę określoną w owym zarządzeniu.		29.12.2015 r.
RYSA RAKLOWA - ( D ) (wyszczerbienie rakla) - w rotograwiurze, usterka wyszczerbienia rakla występująca do momentu wymiany rakla na sprawny.		13.06.2021 r.
S
SEKCJA - ( D ) - (def. dot. wyłącznie bloków) część lub całość arkusza drukowego, składająca się z kilku do kilkudziesięciu sektorów.		20.11.2021 r.
SEKTOR - ( D ) - część lub całość arkusza drukowego, składająca się z kilku do kilkudziesięciu znaczków, ograniczona marginesami; stanowi najczęściej arkusz sprzedażny. W przypadku bloku, sektorem jest jeden blok (druk. użytek).		22.11.2021 r.
SKRÓTY I SYMBOLE UŻYTE W PODRĘCZNIKU - ( D )		12.04.2022 r.
STEMPEL GWARANCYJNY - ( D ) - imienny stempel eksperta, odbijany na sprawdzonym obiekcie filatelistycznym wg przyjętego systemu w danej organizacji eksperckiej.		12.01.2022 r.
Ś
ŚWINKA - ( D ) - w żargonie drukarzy, wada druku powstała w wyniku przylgnięcia do formy różnych zanieczyszczeń lub oderwanego z podłoża - na skutek złego doboru farby - papieru. Charakteryzuje się niesymetrycznym kształtem i otoczką pozbawioną danej farby.		07.12.2010 r.
T
TŁOCZENIE WYPUKŁE - ( D ) - (suche tłoczenie lub druk tłoczony) jest procesem zdobienia polegającym na wytłoczeniu reliefu w materiale z którego wykonany jest znaczek. Relief od zadrukowanej strony znaczka jest wypukły (stąd nazwa tłoczenie wypukłe), zaś od strony tylnej - wklęsły. Od licowej (zadrukowanej) strony znaczka elementy wytłoczonego reliefu nie są położone w jednej płaszczyźnie, lecz dają obraz w postaci jakoby płaskorzeźby (kamei).		27.05.2019 r.
U
USTERKA - ( D ) - wszystkie stwierdzone na obiekcie filatelistycznym niedociągnięcia technologiczne i produkcyjne związane z materiałem do druku, drukiem i wykończeniem znaczka.		07.09.2018 r.
W
WĘŻYKOWANIE PAPIERU - ( D ) - zaprasowana fałda papieru.		01.07.2014 r.
WYCINEK - ( D ) - fragment całości pocztowej zawierający skasowany znaczek.		02.01.2006 r.
Z
ZABIJANIE RASTRA - ( D ) - w offsecie, jest to łączenie się elementów drukujących. Obraz drukowy staje się ciemniejszy i mniej kontrastowy. Przyczyny są opisane na http://www.mhp.com.pl		06.01.2019 r.
ZNACZEK PERSONALIZOWANY - ( D ) - element znaczka pocztowego w postaci winiety z pustym polem przeznaczonym na wdrukowywanie napisów i rysunków, połączony ze znaczkiem pocztowym perforacją jednakową dla znaczka pocztowego i personalizowanego; może występować w ośmiu formatach.		04.10.2006 r.
ZNAK AUTOTRONOWY - ( D ) - znak graficzny na marginesie arkusza drukowego, w formie kreski lub klina, uruchamiający czytnik elektroniczny autotronu. Urządzenie to służy do samoczynnego sterowania mechanizmami centrującymi, np. pasowania barw, perforatora.		31.01.2006 r.
ZNAKI INFORMACYJNE - ( D ) - umieszczane na marginesach arkusza drukowego znaki formalno-informacyjne związane z procesem drukowania. Zaliczamy do nich znaki: drukarza (1.), drukarni(2.), daty zamówienia lub daty drukowania (6.), numery: zamówienia (3.), nakładu (5.), arkusza (4.); itp.		02.04.2006 r.

TERMIN / STICHWORT

PRZYKŁAD / BEISPIEL

DATA / DATUM

(Opracowano na podstawie: E. Martorana, H. Ziegler, F.W.A. Campo, H.- H. Juhe, "Przyczyny występowania (brakujących punktów) w drukowaniu wklęsłym". Przegląd papierniczy, grudzień 2006, str. 722-8)